Promovisan 20-ti broj Istorijskih svezaka

ANDRIĆGRAD – U Andrićevom institutu u Andrićgradu danas je promovisan 20-ti po redu broj Istorijskih svezaka.

Tekstom dr Borivoja Miloševića Redakcija Istorijskih svezaka posvetila je dužnu pažnju preminulom akademiku Miloradu Ekmečiću, jednom od najplodotvornijih srpskih istoričara u 20. veku. To je i prvi tekst u 20. broju Istorijskih svezaka. Kolega Milošević se pre svega kao istoričar mlađe generacije, a potom i kao istoričar koji je imao privilegiju da upozna profesora Ekmečića i sa njim razgovara, osvrnuo na životni put i delo profesora Milorada Ekmečića, koji je svojim izuzetno bogatim i tematski razuđenim istoriografskim opusom ostavio dubok trag i nemerljiv značaj u istorijskoj nauci. Celokupno naučno delo profesora Ekmečića karakteriše izuzetno razumevanje istorijskih procesa u 19. i 20. veku od kojih je razumevanje pojedinih događaja i procesa proisticalo ne samo iz posvećenosti saznavanju prošlosti kroz neumorna, gotovo fanatična arhivska istraživanja i praćenje rezultata stranih istoričara, već i iz sopstvenog životnog iskustva. Životno iskustvo koje istoričar baštini u sebi pomaže boljem razumevanju prošle stvarnosti i vremena u kojem živi. Životni put od Prebilovaca – mesta rođenja, preko rada na univerzitetu do angažovanja u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti, epoha Jugoslavije i njen krvavi kraj kao i posledice kraja epohe i raspada države, događaji na Balkanu i procesi u globalnim razmerama, učinili su da profesor Milorad Ekmečić kao istoričar-savremenik sa izoštrenom moći zapažanja analizira, ukazuje, opominje i objašnjava pa čak i predviđa opasnosti koje se krajem 20. i početkom 21. veka nadvijaju nad prostorom Balkana, povezujući ih sa događajima i procesima koji teku na drugim nemirnim tačkama u svetu. Profesor Ekmečić je do poslednjih dana svog života, kao veliki znalac nacionalne istorije i istorije Evrope i sveta, upozoravao na politike i puteve politika koje Evropu, svet i Balkan približavaju tačkama krajnje neizvesnosti u pogledu budućnosti. Poseban njegov naučni doprinos čine studije o Prvom svetskom ratu, sudbini Bosne, Jugoslavije i Balkana.

Drugi prilog u 20. broju Istorijskih svezaka čini tekst dr Mileta Bjelajca pod nazivom ”Promene prema srpskoj odgovornosti za Prvi svetski rat devedesetih godina”, koji sumira a time i aktuelizuje problem istoriografije koja se poslednjih decenija preobrazila u političku propagandu. Kritički osvrt na deo strane istoriografske literature i političke tendencije u njoj, nastao je iz višegodišnjeg stručnog praćenja strane literature i uočavanja kako se klatno jednog dela strane istoriografije u toku devedesetih godina po drugi put u 20. veku pomeralo od nauke ka proizvoljnosti motivisanoj političkim ciljevima kada je reč o srpskoj odgovornosti za Prvi svetski rat. Prilog je preuzet iz knjige kolege Bjelajca ”1914-2014. Zašto revizija. Stare i nove kontroverze o uzrocima Prvog svetskog rata”, objavljenoj 2014. godine.

U ovom broju Istorijskih svezaka objavljeno je, za ovu priliku namenski prevedeno, četvrto i peto poglavlje knjige Luja Leopolda Tomsona ”Povlačenje Srbije (oktobar-decembar 1915)”, koji se u Srbiji nalazio u svojstvu člana savezničke sanitetske misije. Knjigu je ovaj francuski autor pisao na osnovu svog dnevnika vođenog na licu mesta, prateći zbivanja na srpskom ratištu, a objavljena je 1916. godine. Ovaj prilog u prevodu i priređivačkom naporu Aleksandre Tadić približava srpskoj istoriografiji znanja o Srbiji 1915. godine u viđenjima stranih autora.

Najzad, 20. broj Istorijskih svezaka donosi i peti nastavak priređenih dokumenata o srpsko-austrougarskim odnosima od 1874. do 1914. godine u izveštajima srpskog poslanstva u Beču. U celini gledano, kako u dosadašnjim tako i u budućim nastavcima, reč je o sagledavanju predistorije Prvog svetskog rata iz ugla dokumenata koji sadrže značajne podatke do kojih su srpski diplomatski predstavnici u Beču dolazili u razgovorima sa predstavnicima austrougarskih vlasti i diplomatskim predstavnicima velikih sila koji su se nalazili u Beču. Navedeni izveštaji su značajan izvor za brojna pitanja, posebno ona koja se tiču odnosa bečkog dvora i velikih sila prema Srbiji, srpsko-turskim ratovima, ekonomskim pitanjima, problemu Bosne i strateškim interesima velikih sila na Balkanu. Priređivač ovih dokumenata je dr Miroslav Perišić, a dokumenta su iz fondova Arhiva Srbije.