NERASKIDIVA DOBRUNSKA I VIŠEGRADSKA NIT
VIŠEGRAD – U porti manastira Uspenja Presvete Bogorodice u Dobrunu kod Višegrada, 30. oktobra 2015. godine, uz najviše crkvene počasti i prisustvo 23 arhijereja, koje je predvodio Patrijarh Srpski Irinej, sveštenstva, monaštva, pravoslavnih vjernika, te najviših predstavnika vlasti Republike Srpske i BiH, sahranjen je Mitropolit dabrobosdanski Nikolaj (Mrđa).
Jedan od najvećih duhovnika Srpske pravoslavne Crkve, po sopstvenoj želji, za vječnu kuću odabrao je manastir u Dobrunu. Iz više razloga, jer su ga sa ovim manastirskim zdanjem i opštinom Višegrad vezivale brojne, neraskidive niti.
U najtežim ratnim danima, 1994. godine, Mitropolit Nikolaj, nakon 250 godina, obnavlja monaštvo u jednom od najvećih srednjevjekovnih manastira Uspenja Presvete Bogorodice u Dobrunu, poznatog i kao manastir Kruševo, osnovanog u XIV veku, 1343. godine, čiji su ktitori bili župan Pribil sa sinovima Stefanom i Petrom.
Uporedo sa vraćanjem monaštva u Dobrun, njegovom zaslugom obnavlja se rad Izdavačke kuće „Dabar“, koja je izrasla u jednog od najznačajnijih izdavača duhovne literature. Pored brojnih knjiga, dokumenata i časopisa, „Dabar“ je objavio i sve njegove najznačajnije knjige i udžbenike, kao i njegovu monografiju.
Poklanjajući dužnu pažnju mladima, Mitropolit Nikolaj je obnovio rad nekadašnjeg sokolskog pokreta u Višegradu, čije aktivnosti danas nastavlja Srpsko sokolsko društvo „Soko“. Kroz Sokolove brojne sekcije je minulih godina prodefilovalo nekoliko stotina mladih višegrađana, dajući poseban pečat kulturnim, duhovnim, humanitarnim i sportskim aktivnostima.
Manastir Dobrun je, njegovom zaslugom, sa izgradnjom novih sadržaja poput Karađorđevog konaka sa dvije muzejske postavke, galerijom slika i Narodnim domom, postao značajno središte duhovnog i kulturnog života Višegrada, ali i šire u susjednim opštinama Republike Srpske i Srbije.
Njegovom zaslugom u Dobrun se 2004. godine „vratio“ Vožd Karađorđe Petrović, čiji monumentalni spomenik dominira iznad manastirskog kompleksa. On je 2004. godine u Dobrunu bio inicijator i domaćin velike svesrpske svetkovine, obilježavanja 200 godina od podizanja Prvog srpskog ustanka.
Nesebičnim zalaganjem, i uz podršku sveštenstva, monaštva i vjernika višegradske parohije, Mitropolit Nikolaj je, pored brojnih obnovljenih i novoizgrađenih crkava, poput hramova u Višegradskoj Banji i Bijeloj, formirao i ženski manastir Vaznesenja Gospodnjeg u Vardištu, Svetog Save na Gornjoj Lijesci, Svetog oca Nikolaja u Dobrunskoj Rijeci, te doprinio obnovi srednjevjekovnog manastirskog skita Blagovjesti Presvete Bogorodice na Vaganu. Dodaju li se tome i obnovljeni manasatir Svete Trojice u Vozućici, kao i osnivanje ženskog manastira Svete Trojice u Ozerkovićima i manastira Svetog Velikomučenika Georgija na Ravnoj Romaniji, onda se može reći da je Mitropolit Nikolaj učinio mnogo na obnavljanju srednjevjekovne „Bosanske Svete Gore“.
Slijedeći svoj Višegradski put Mitropolit Nikolaj je, uz obnovu manastirskog kompleksa u Dobrunu, prepoznao značaj obnove i izgradnje nekadašnje uskotračne pruge od Mokre Gore do Višegrada. Bio je predvodnik, za mnoge tada neostvarljivih, inicijativa, domaćin i organizator razgovora predstavnika najviših vlasti Srpske i Srbije, kao i njihovih željeznica.
Rezultat toga je da je na Malu Gospojinu 2008. godine stigla prva ćirina kompozicija do Dobruna, a potom na Malu Gospojinu 2010. godine i do Višegrada.
Nakon višedecenijskog ćutanja, a na inicijativu jednog broja sveštenika i parohijana, Mitropolit Nikolaj je pokrenuo veliku akciju razotkrivanja stravičnih zločina nad 6000 Srba u kanjonu Drine, s proljeća 1942. godine od strane ustaške handžar divihzije. Inicijator je izgradnje spomen kompledksa i kapele u Starom Brodu, koje su postale mjesto poklonjenja brojnih pravoslavnih vjernika.
U nastojanju da se razotkriju zločini nad Srbima tokom Drugog svjetskog rata Nikolaj je bio zagovornik slične aktivnosti i na razotkrivanju zločina nad hiljadama mladića iz Srbije na području Miljevine kod Foče, 1944. godine. Bolest ga je spriječila da tu inicijativu oživotvori.
Za nesebično zalaganje na stvaranju znajačnog „Centra srpske duhovnosti u Dobrunu“, obnovu Sokolskog pokreta, obnovu i izgradnju hramova i manastira, razvoju duhovnosti, kulture i humanizma, kao i njegovanju srpske tradicije, te na obnovi uskotračne pruge do Višegrada, Mitropolitu Nikolaji je 18. septembra 2008. godine uručena Povelja, najveće priznanje opštine Višegrad, a nosilac je i Zlatnog ordena Srpskog sokolskog društva „Soko“.
Mada bolestan, pri kraju svog ovozemaljskog života, Mitropolit Nikolaj je podržavao sve razvojne planove Višegrada, a posebno izgradnju kompleksa Andrićgrad sa hramom Svetog Cara Lazara, čime se grad na Drini i Rzavu svrstao u značajne turističke destinacije.
Svoje ideje u radu sa ljudima, posebno mladima, crpio je iz dugogodišnjeg pastirskog rada u manastiru Krka, u Dalmaciji, Australiji i Novom Zelandu, a u praksi ih je oživljavao sa vjernim narodom, sveštenstvom i monaštvom eparhije dabrobosanske.
U svemu tome njegova Višegradska staza bila je u središtu nabrojanih i drugih aktivnosti. Sve što je činio i ostavio kao trajni biljeg svog pastirskog rada bilo je u slavu Boga i za dobro srpskog naroda.