Lučka česma za sjećanje i opomenu

Povodi – Dobojski logor i  Rogatičani

ROGATICA – Manifestacije kojim su u Doboju ovih dana vraćenja sjećanja na 110 godina od formiranja i 98 od zatvaranja  prvog u Evropi Austrougarskog koncentracionog logora za Srbe  sadašnje Republike Srpske među kojima je bio i, po tadašnji organizaciji vlasti, rogatički srez kome su pripadali  najveći dio sadašnje opštine Sokolac i dijelovi Pala, Goražda, Višegrada i Han Pijeska, sa centrom u Rogatica, koja je tada bila jedini „pravi“ urbani centar, (nije ni čudo, jer datira od davne 1425.godine) iz kega je bio i najveći broj  od onih više od 45.700 mučenika koliko ih je prošlo kroz logor, a od njih preko 12.000 nije dočekalo sunce slobode. Jedni su fizički likvidirani, ne rijetko i tupim predmetima, neki su umirali od gladi i iscrpljenosti i drugih neljudskih uslova, a najveći broj ih je, kako je u knjizi „Dobojski  logor“ napisao pokojni Dušan Paravac,  umrlo je od zarazne bolesti konja sakagija, jer su logoraši bili zatvoreni u barake-štale, iz kojih su predhodno izvedeni  konji zaraženi tom opakom i za ljude smrtonosnom zaraznom bolesti. U tako zaražen a ne dezinfekovan prostor utjerani  ljudi, pa je to bilo kobno za veliki broj ljudi, žena i posebno djece koja su masovno umirala.

Dušan Paravac je uz to što je jednom poglavlju u svojoj knjizi dao naslov „Rogatiki srez opustio“ došao do imena, prezimena  i mjesta-sela rođenja ili boravka  utvrdio da je iz tadašnjeg sreza rogatičkog imenmom i prezimenom uz navođenje naziva Dobojski logor,  stradalo preko 320 lica među kojim je 15 sa prezimenom Andan, 11 Bartula, 10 Pečenica, 9-toro Danojlića, po sedmoro  Eleza, Jnankovića  i Rosića, petoro Kovačevića, četvoro Konostrevaca i Čvora a tek koliko je porodica iz kojih su u ovom logoru smrti stradalo Srba sa tri, dva ili jednog člana nikad nije utvrđeno, a i sjećanja polako  blijede.

Trenutno, ne računajući jedan broj nadgrobnih obilježja po porodičnim grobljima, sjećanja na žrtve Dobojskog logora  na području sadašnje opštine Rogatica čuva, Lučka česma u dvorištu crkve Svetog Jovana Krstitelja u Crkvinama na obroncima Devetaka  između sela Rađevići i Babljak u Mjesnoj zajednici Borike, i Beheći u MZ Berkovići, a po crkvenom ustrojstvu pripada opštini Borike, koja  čuva sjećanje na dio porodice Radovana Cvijetića iz Babljaka koji  ju je neposredno nakon završetku Prvog svjetskog rata izgradio u znak sjećanja na više članova njegove porodice stradalih  u dobojskom paklu. Lučka česma koja je obnovljena i dobila novu moderniju opremu poslije posljednjeg rata, ali  je zadržala misiju izgradnje sa natpisim tablama i imenima ktitora i izvođča radova. Ona  istovremeno podsjeća i na sve ostale Rogatičane koji su samo zbog toga što su bili Srbi i nosili srpsko ime, pogotovo sa lijeve strane rijeke Drine i granicom sa Srbijom i Crnom Gorom,  završili u dobojskom kazamatu. Da je to uistinu   bio, zabilježili su hroničari, Danteov pakao 20 vijeka, pokazuje podatak da je samo u aprilu 1916. umrlo 643 djece, neka čak i nekrštena  i majčinski okupala čistom vodom.