Ove zime primjećena su ozbiljna oštećenja na zidovima Kule Marka Kraljevića

NEOPHODNA HITNA I STRUČNA SANACIJA

VIŠEGRAD – Ovih zimskih dana vjekovni kameni zidovi Kule Marka Kraljevića u Višegradu počeli su se osipati. Mještani iz obližnjih kuća prema naselju Dušče kažu da kamenje na put, kojim su nekada saobraćale kompozicije vozova uskotračne pruge, pada svakodnevno i da je velika opasnost za prolaznike i rijetka vozila.

O urušavanju Markove kule bilo je, istina usputno, riječi i na nedavnoj sjednici Skupštine opštine Višegrad, kada su najavljene hitne mjere zaštite, pa čak i sanacija oštećenja.

Kako se, ipak, ne radi o običnoj građevini već o izuzetnom kulturno-istorijskom dobru Odjeljenje za urbanizam i stambeno-komunalne poslove opštine Višegrad je o ovome informisalo Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa u Banjaluci, nadležnu republičku upravnu organizaciju u sastavu Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske, od koje se očekuje mišljenje i preporuka za rekonstrukciju i restauratorske radove.

U Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika kulture BiH ističu da je dobro što su o svemu konsultovani stručnjaci Zavoda iz Banjaluke, ali da bi trebalo pokrenuti i inicijativu da se ostaci Starog grada-Pavlovine u Višegradu, čiji je sastavni dio Kula Marka Kraljevića, uvrste na listu ugroženi kulturno-istorijskih spomenika.

Podsjećanja radi na ovoj listi iz Višegrada, pored mosta Mehmed-paše Sokolovića, koji se od 2007. godine nalazi i na prestižnoj UNESKO-voj listi svjetske kulturne baštine, je i manastir Dobrun, ali ne i ostaci starog grada Dobruna, Starog grada-Pavlovine u Višegradu, kao i ostaci Hrtar grada, u kanjonu Drine blizu Starog Broda.

A po značaju svakako da bi trebali biti, i to u vrhu ove liste.

Kula ipak popustila

Sve do nedavno su zidine Kule Marka Kraljevića, nekoliko stotina metara uzvodno od kamene ćuprije, vjekovima, stameno i prkosno stražarile iznad Drine, prkoseći vremenu, bunama i raznim osvajačima. Ali, zub vremena je učinio svoje i kula je popustila, zbog čega je neophodna hitna sanacija i zaštita.

Iako ne postoje pouzdaniji pisani tragovi koji bi to potvrdili predanja kažu da je upravo ovdje, na Starom gradu, iznad Markove kule bilo prvobitno višegradsko naselje, koje se mnogo godina kasnije „spustilo” u kotlinu prema rijeci Drini.

Kao i ostaci Starog grada i ova kula je građena uobičajenim stilom srednjovekovnih gradova–utvrđenja, koja su gradile vlastelinske porodice. Ostaci drvenog poda u kamenoj kuli potvrda su da je građena na dva sprata. Bila je tajnim prolazom, odnosno, tvrdo zidanom galerijom širine jedan metar, povezana sa Starim gradom, pa čak i sa Drinom odakle je snabdevana vodom.

Vjekovni stražar nad Drinom

Po svom strateškom položaju ova kula je bila svojevrsna osmatračnica i stražara Starog grada, sa pogledom na uski drinski kanjon kojim je prolazio karavanski drum.

Ispod same kule i danas su vidljivi ostaci nekoliko udubljenja u stijeni, koja ljudi od pamtiveka nazivaju Markovo sedlo, a ranije su tu bile i Markove stope. Udubljenja u kamenu koja su, prema legendi, ostavila Šarčeva kopita bila su vidljiva sve do kraja devetnaestog vijeka, do izgradnje uskotračne pruge Sarajevo–Višegrad–Beograd, kada su ih graditelji uništili.

Prema narodnoj legendi, Marko Kraljević je, ljut što ovdje nema skele ni mosta da pređe rijeku, na svom konju Šarcu sa Butkovih stijena, sa druge drinske obale, uspio da preskoči rijeku, doskočivši do ove kule.

Kao da je mnogo godina kasnije njegov protest iz legende dospio do ušiju malog Bajice, a kasnije čuvenog Mehmed-paše Sokolovića, koji je upravo tu, nekoliko stotina metara nizvodno od kule, sagradio 1579. godine monumentalni i čuveni most na jedanaest kamenih stubova.

Višegradski Stari grad–Pavlovinu Turci su, nakon dugotrajne opsade, zauzeli 1544. godine, za čije vladavine je ova kula korišćena kao tamnica. Po dolasku Austrougarske monarhije njena unutrašnjost je zatrpana kamenjem, koje se tu i danas nalazi, u strahu da se u njoj nebi skrivali srpski ustanici.

Osamdesetih godina prošloga vijeka, tadašnji SIZ kulture ostatke urušene Kule Marka Kraljevića je renovirao. Nakon poslednjeg rata opština Višegrad je kulu osvjetlila, tako da je i noću vidljiva i upečatljiva brojnim putnicima koji prolaze magistralom, drugom obalom Drine.

Višegradska Kula Marka Kraljevića je i danas, nakon tolikih vijekova, nijemi čuvar grada. Šteta je što se ne koristi u okviru brojnih kulturnih sadržaja, tim prije što je relativno pristupačna i praktično se nalazi u neposrednoj blizini kontaktne zone Ćuprije na Drini.

Ostaci kamene Markove kule su naučili na vjekovnu trpljivost, ali ne i na oštećenja koja su je počela ozbiljno nagrizati. Zato je prioritetan zadatak svih danas nadležnih da to što prije spriječe i kamenom stražaru iznad Drine produže dugovječnost.